"Droga każdego człowieka jest słuszna w jego własnych oczach."

Asertywność - jest zdolnością prezentowania i obrony swoich praw, poglądów, swojego punktu widzenia bez agresji, obawy i manipulacji. To umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń. Umiejętność odmawiania w sposób nieuległy i nieraniący innych, umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał. Autentyczność, stanowczość, samoświadomość.

Coaching - to „ proces pomagania ludziom, zespołom w wykonywaniu zadań, w możliwie najbardziej skuteczny sposób. Obejmuje on wydobywanie mocnych stron ludzi (bądź doskonalenie tych słabszych), pomaganie w omijaniu, pokonywaniu bądź neutralizowaniu wewnętrznych barier i ograniczeń w celu osiągnięcia osobistej doskonałości”.

Life coaching-  to wspieranie rozwoju człowieka w życiu osobistym, by mógł w pełni świadomie wykorzystywać i rozwijać swój potencjał, zdolności i umiejetności, by mógł żyć pełniej i szczęśliwiej spełniając się w różnych obszarach swojego funkcjonowania.
Coach - to osobisty trener, mentor i doradca w jednej osobie. Coach to najczęściej osoba posiadająca dyplom psychologii,pedagogiki, ale i wielu innych dziedzin. Istotne, aby posiadała jak najszerszą i rzetelną wiedzę merytoryczną wspartą bogatym doświadczeniem. Coach słucha, wspiera, inspiruje, motywuje, towarzyszy w zmianie

Counselling - w/g Brytyjskiego Towarzystwa Counsellingu i Psychoterapii "to nie, udzielanie rad i wskazywanie klientowi konkretnego sposobu postepowania. To ułatwienie przejścia przez proces,którego celem jest umożliwienie zmiany lub wyboru,lub obniżenie poczucia zgubienia." To rodzaj szczególnego wsparcia psychicznego, które pomaga człowiekowi odzyskać równowagę emocjonalną, odnalezć wyjście z sytuacji, odkryć nowe możliwości,spojrzeć w inny sposób na swoje życie i relacje z innymi. Counseliing podkreśla wyjątkowość każdego człowieka, specyfikę jego problemów i indywidualność. Zwraca uwagę na jego system wartości, światopogląd i swobodę wyboru.

Counsellor Life - doradca życiowy

Depresja - to stan cechujący się głównie obniżeniem nastroju,któremu towarzyszy głębokie poczucie bezsilności,utrata sił witalnych,zakłócenie wielu funkcji organizmu:koncentracji, pamięci, uwagi. Wykonanie jakiejkolwiek czynności wymaga ogromnego wysiłku. Przyczyny depresji mogą być różne, często trudne do zdefiniowania. Osoba dotknięta depresją ma negatywny obraz samego siebie i obniżone poczucie własnej wartości. Czuje się bezwartościowa, winna, niepotrzebna. W ciężkich przypadkach przejawia myśli samobójcze. Depresja jest chorobą, którą można z powodzeniem leczyć.

Doradca osobisty - czasem nazywany konsultantem, trenerem, coachem, life coachem. Pomaga przejść przez trudne momenty w życiu. Jest kompanem na złe i dobre dni. Zajmuje się problemami klienta dotyczącymi aktualnych wydarzeń "tu i teraz", nie dotyka tematów z odległej przeszłości, uwagę klienta skierowując na przyszłość. Wspomaga w znalezieniu przez niego indywidualnych rozwiązań. Przede wszystkim słucha. Nie udziela "rad", ale pomaga spojrzeć na trudność z innej perspektywy. To nie terapia u psychologa czy terapeuty, a ciesząca się coraz większą popularnością forma pomocy i wsparcia w poradzeniu sobie z bieżącymi problemami (kłopoty osobiste, zawodowe, wychowawcze, konflikty, decyzje etc.) Wsparcie w dążeniu do bardziej satysfakcjonującego i spełnionego życia, w zgodzie z samym sobą i z innymi. Współczesny świat i zawrotne tempo zycia sprawia, że człowiek coraz częściej korzysta z pomocy osób trzecich. Bywa, że mimo naszych starań nie potrafimy sobie pomóc. Nie potrafią nam pomóc nawet najbliżsi, a przyjacielskie "dobre rady" nijak do nas nie pasują. Pomocą staje się wtedy zaufany doradca.

Ekstrawertyk - człowiek skłonny do kierowania uwagi i działań na świat zewnętrzny. Energia czerpana z zewnątrz.

Introwertyk - człowiek skupiający swą uwagę na własnych przeżyciach wewnętrznych, swoich myślach i emocjach. Energia czerpana z samego siebie.

Emocje - to reakcje psychofizjologiczne, zdrowe i potrzebne pod warunkiem, że są adekwatne do rzeczywistości. Pozwalają ukierunkować myślenie, rozwiązywać problemy. Pojawiają się i znikają. Ich wyrażanie wyzwala energię i mobilizuje do działania. Emocji towarzyszą zmiany fizjologiczne i zmiany zachowania. Istnieją cztery podstawowe emocje :strach, gniew, smutek i radość.

Empatia – zdolność odczuwania stanów psychicznych innych istot (empatia emocjonalna), umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość (empatia poznawcza). Osoba nie posiadająca tej umiejętności jest „ślepa”emocjonalnie i nie potrafi ocenić ani dostrzec stanów emocjonalnych innych osób. Silna empatia objawia się między innymi uczuciem bólu wtedy, gdy przyglądamy się cierpieniu innej osoby, zdolnością współodczuwania i wczuwania się w perspektywę widzenia świata innych.”

Inteligencja emocjonalna -”zdolność rozumienia własnych emocji oraz kierowania nimi. To spostrzeganie i rozumienie emocji innych oraz radzenie sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób.”(Peter Salovey)

Katharsis - gwałtowne, spontaniczne wyrażenie emocji lub uczuć do tej pory tłumionych "to uwolnienie cierpienia, odreagowanie zablokowanego napięcia, stłumionych emocji, skrępowanych myśli i wyobrażeń, które podlegały kontroli mechanizmów obronnych, ego lub kontroli społecznej (persony jednostki). Uwolnieniu podlegają przede wszystkim kompleksy psychiczne, które dezorganizowały funkcje ego i niepokoiły świadomość”. Ma moc oczyszczającą i z reguły przynosi uczucie ulgi.

Mechanizmy obronne - ”metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Na ogół są one nawykowe i nieuświadomione.” Podstawowe mechanizmy obronne to: wyparcie, tłumienie, zaprzeczenie,
racjonalizacja. Pomagają w utrzymaniu równowagi psychicznej.

Pomoc profesjonalna - pomoc zawodowa,to dzielenie się z drugim człowiekiem  zasobami -wiedzą, usługami, emocjami, dobrami materialnymi w celu poprawienia jego sytuacji, tak, by w pełni rozwinął swój potencjał i wykorzystał własne możliwości. Zawodowa pomoc, to wspieranie, doradzanie, podnoszenie na duchu, leczenie, pielęgnowanie, opiekowanie się, uczenie, wychowanie, prowadzenie terapii i wszelkie inne działania wykonywane w ramach pracy zawodowej, które mają przyczynić się do poprawy sytuacji osób potrzebujących pomocy. Do grona profesji, w których pomaganie innym ludziom jest podstawą aktywności zawodowej zaliczyć można min. :psychologów, pedagogów, terpeutów, pracowników socjalnych, lekarzy, pielęgniarki, nauczycieli, wychowawców, doradców, trenerów rozwoju osobistego, coachów, counsellorów, księży.

Poradnictwo/doradztwo psychologiczne - nazywane również życiowym, jest to stosunek (związek) międzyludzki w czasie, którego jedna osoba (doradca) stara się pomóc drugiej (klientowi) zrozumieć problemy i uporać się z nimi ( Lexikon der Psychologie 1980) ; Jest pracą z klientem nie usatysfakcjonowanym swoim życiem (lub efektami swoich działań zawodowych), potrzebującym przewodnictwa i porady.
(...)jest pomocą udzielaną osobom zdrowym w rozwiązywaniu ich bieżących problemów rozwojowych czy sytuacyjnych(J.C Czabała) ;obok psychologów pomocą psychologiczną i poradnictwem psychologicznym zajmują się min.pracownicy socjalni, pedagodzy, pielęgniarki,t eolodzy, absolwenci resocjalizacji i interwencji kryzysowej. Poradnictwo jako odrębna specjalność datuje się od prac C.Rogersa w latach 50. Wyszedł on z założenia, że osoby szukające pomocy w rozwiązywaniu swoich życiowych problemów niekoniecznie są chorymi z jakimiś zaburzeniami psychicznymi, ale normalnymi zdrowymi fizycznie i psychicznie, lecz ze względu na swą wrażliwą osobowość w konkretnej sytuacji nie potrafią sobie pomóc samodzielnie i rozwiązać problem jaki przyniosło im życie.

Poradnictwo dialogowe - poradnictwo, w którym ma miejsce wspólne rozwiązywanie problemu radzącego się w partnerskim dialogu z doradcą, układ angażujący refleksyjność obu uczestników relacji.

Psychoonkologia - interdyscyplinarna dziedzina medycyny, której rozwój przypada w Europie na lata 80-te. Problematykę badawczą psychoonkologii mozna ująć w 3 grupy: 1) działalność nastawiona na psychoprewencję i promocję zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem zachowań ułatwiających zapobieganie oraz wczesne wykrywanie i leczenie choroby nowotworowej, 2) usuwanie lub łagodzenie psychologicznych i psychopatologicznych następstw choroby i leczenia u pacjentów onkologicznych i ich rodzin, 3) dzialania psychoprofilaktyczne nastawione na personel medyczny zatrudniony na oddzialach onkologicznych. Podstawowe zadania psychoonkologii to: starania o poprawienie jakości życia pacjentów z chorobą noworworową i ich rodzin, włączenie problemów psychoedukacyjnych do programu nauczania studentów i personelu medycznego, działalność popularno-naukowa. Psychoonkolog, to osoba łącząca wiedzę z pogranicza psychologii i onkologii (psycholog, lekarz, pielegniarka, pedagog, terapeuta, teolog etc) posiadająca dodatkowe kwalifikacje zdobyte w drodze doskonalenia zawodowego.

Psychoterapia - jest planowym, celowym odziaływaniem psychologicznym zmierzającym do złagodzenia lub usunięcia zaburzeń funkcjonowania psychicznego i społecznego wspierającym dążenia jednostki/rodziny do zdrowia i rozwoju.(Jerzy Pawlik PRP)
(...)podstawowa metoda leczenia zaburzeń nerwicowych, zaburzeń rozwojowych i zaburzeń zachowania(...) Psychoterapia ma na celu usunięcie jakiejś patologii, usunięcie przyczyn zaburzeń.(...). Jest procesem prowadzącym do zmiany, która jest niezbędna do usunięcia objawów (...) To forma leczenia i może być stosowana tylko wobec osób chorych.

Psychoterapeuta - to wysoko wykwalifikowany specjalista, który po ukończeniu studiów magisterskich lub medycznych (np. psychologii, socjologii, teologii, pedagogiki, matematyki, medycyny etc) przeszedł co najmniej 4 letnie szkolenie w ramach wybranego nurtu terapeutycznego, przeszedł  własną psychoterapię, praktykę pod superwizją, staż kliniczny i przedmioty specyficzne dla psychoterapii.


Psycholog - to specjalista, który zajmuje się powstawaniem i przebiegiem procesów psychicznych, świadomością, stanami emocjonalnymi i cechami psychicznymi człowieka oraz procesami poznawczymi i wyobrażeniami, a także jego stosunkami z otoczeniem oraz zasadami rządzącymi tymi relacjami.
Wykonywanie zawodu psychologa polega na świadczeniu usług psychologicznych, a w szczególności na: diagnozie psychologicznej, opiniowaniu, orzekaniu, o ile przepisy odrębne tak stanowią, psychoterapii, udzielaniu pomocy psychologicznej.

Racjonalna Terapia Zachowania (RTZ), Rational Behavior Therapy (RBT) - poznawczo-behawioralna terapia samopomocy Maxie C.Maultsby,Jr.,MD. Wszechstronna i spójna wewnętrznie metoda terapii lub coachingu odnosi się do problemów emocjonalnych, poznawczych, egzystencjalnych. Krótkoterminowa, dająca długotrwałe rezultaty, ponadkulturowa i pozostająca w harmonii z naszą naturą, łatwa do nauczenia i nauczania. Umożliwia szybką i skuteczną pomoc poprzez zmianę dysfunkcjonalnych, szkodliwych przekonań na racjonalne zachowania, które lepiej służą naszemu życiu i zdrowiu.

Radzenie się - zasięganie porady w celu rozwiązania problemu życiowego

Radzenie sobie - "pokonywanie poczucia bezradności, oparte na poprawnej interpretacji rzeczywistości, tolerowaniu niejasności a nawet samooszukiwaniu się. Jest to nie tylko rozwiązywanie problemów, ale i regulacja przykrych emocji i kierowanie nimi, tak aby nie wymknęły się spod kontroli. Stosuje się takie sposby samouspokojenia czyli radzenia sobie jak: zaprzeczenie, racjonalizacja, unikanie przykrych myśli lub zażywanie okreslonych substancji."


Samotność - zjawisko subiektywnie odczuwane, stan emocjonalny człowieka wynikający najczęściej z braku pozytywnych relacji z innymi osobami. Często ma wydźwięk negatywny.
Może występować czasowo (strata bliskiej osoby) lub przybierać charakter chroniczny. Dotyka ludzi żyjących w pojedynkę, jak również tych, pozostających w stałych związkach.


Sytuacja trudna/ problemem życiowy - to sytuacja silnie angażująca aktywność człowieka, będąca przez niego uznana jako ważna, lecz z którą nie może on sobie poradzić, w oparciu o własne możliwości.( M. Kulczycki).A. Lewicki (1978) uważa, że sytuacja staje się dla człowieka trudna w dwóch typach przypadków: 1.gdy posiada on zbyt małą ilość informacji do poradzenia sobie z nią i wówczas utożsamia ją z sytuacją problemową. 2.gdy powstają trudności natury emocjonalnej, wzbudzające stan silnego, "trudnego do zniesienia" napięcia emocjonalnego i tę sytuację utożsamia ze stanem stresu psychicznego.


Stres - jest zjawiskiem biologicznym, stanowiącym reakcję organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania: fizyczne lub psychiczne. Pojęciem stres określa się wszystkie bodźce, które zmieniają stopień gotowości człowieka do działania. Stres nie zawsze jest zjawiskiem negatywnym (distres)

Tanatologia - nauka o śmierci człowieka, zajmująca się opisem zjawiska śmierci i żalem jej towarzyszącym. Jest dziedziną interdyscyplinarną. Dotyka takich tematów jak ból, eutanazja, etyka, filozofia, medycyna, żaloba. W ciągu całego zycia spotykamy się ze śmiercią obcych nam osób,jak i ze śmiercią naszych bliskich. Widzimy umieranie i obserwujemy śmierć. Mimo, że człowiek rozumny posiada w sobie świadomość przyszłej śmierci, nieuchronnego przemijania, to jednak kres życia jest coraz większym tabu, budzi lęk i obawę. Nasze społeczeństwo wypiera istnienie śmierci,j ednak jest ona częścią życia, zjawiskiem nieuniknionym. Prędzej czy później, każdemu z nas przyjdzie się zmierzyć z pytaniem: jak sobie z nią radzić?

Uczucie - złożony i względnie stały stan psychiczny, który łączy emocje i myśli i który utrzymuje się bez obecności bodzca. Uczucie jest zawsze rozciągnięte w czasie.

Wsparcie emocjonalne - jest opartym na głębokiej empatii towarzyszeniem drugiemu człowiekowi w trudnych momentach. Pocieszeniem nacechowanym akceptacją, szacunkiem i zrozumieniem. Relacją budowaną na zaufaniu i dyskrecji. jest przywracaniem nadziei.
(...)polega na przekazywaniu emocji podtrzymujących, uspokajających, będących przejawem troski i pozytywnego ustosunkowania do osoby wspieranej. Zachowania wspierające mają też na celu stworzenie poczucia przynależności, opieki i podwyższania samooceny. Osoby cierpiące mogą dzięki wsparciu emocjonalnemu uwolnić się od własnych napięć i negatywnych uczuć, mogą wyrazić swoje lęki, obawy, smutek.

Wsparcie informacyjne - to wymiana i udzielanie informacji oraz dawanie rad, które sprzyjają lepszemu zrozumieniu sytuacji, własnego położenia życiowego i problemów.(...) Wsparcie informacyjne odpowiada na potrzebę rozumienia sensu krytycznych wydarzeń i ich przyczyn.

Wsparcie duchowe związane jest ze szczególnie krytycznymi sytuacjami życiowymi (nieuleczalna choroba, stany terminalne). Dotyczy opieki hospicyjnej, w której pomoc wobec cierpienia i bólu duchowego, związanego z sensem życia i śmierci, wymaga odniesienia się właśnie do sfery sensu życia i ducha.

Żałoba - "stan smutku, żalu, cierpienia i bólu emocjonalnego związanego ze śmiercią bliskiej osoby. Żałoba jest bardziej procesem niż stanem. Zespołem przeżyć psychicznych jak i doznań fizycznych mających swoją dynamikę i zmieniających się w czasie. Pojawienie się takiego procesu jest efektem doznanych strat związanych ze zmianami życiowymi, nie tylko ze śmiercią bliskich. W ciągu całego życia tracimy możliwości, tracimy złudzenia, marzenia, tracimy miłości i relacje. Jakość naszego życia zależy od umiejętności przechodzenia przez proces żałoby i akceptacji kolejnych strat".(B.winch)

    zródła;
*Strelau, J. (2000) Osobowość jako zespół cech. W: J.Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2: Psychologia ogólna. Gdańsk: GWP
*Jean-Yves Arrive' „Jak przezywać emocje”Czarna Owca,W-wa 2009
*Jan Czesław Czabała „Czynniki leczące w psychoterapii.” Wydawnictwo Naukowe PWN 2009
* M. Kulczycki ”Prace Pedagogiczne i Psychologiczne.”1973
*Ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów Art.4 *red. L.Cierpiałkowska H. Sęk „ Psychologia kliniczna i psychologia zdrowia” Wydawnictwo Humaniora 2001

*M.Gałuszko,K.Szewczyk "Umierać bez lęku."Wstęp do bioetyki kulturowej PWN 1996